خطر ابتلا به بیماری ام‌اس یا مالتیپل اسکلروزیس علل و عوامل پیچده‌‎‌ای دارد. تاکنون عامل اصلی وجود آورنده‌ این بیماری یا دلیل آن که چرا برخی از افراد به آن مبتلا می‌شوند، هوز برای محققان ثابت نشده است. اما مطمئناً به نظر می‌رسد که چند عامل اصلی در به وجود آمدن آن نقش مهمی دارند، از جمله سلامت سیستم ایمنی بدن، بیماری‌های عفونی، ژنتیک، شیوه زندگی و دیگر موارد از این عوامل هستند. درحالی که هر یک از این عوامل می‌تواند قسمتی از معمای ام‌‌اس را تبیین کند، هنوز هیچ‌کسی نتوانسته تمام موارد مربوط به این بیماری را توضیح دهد.

در این مقاله به تعریف بیماری ام‌اس و علائمی که این بیماری دارد خواهیم پرداخت، همچنین افرادی که در معرض بیماری ام‌اس هستند و راه‌‌های تشخیص و درمان این بیماری را مورد بررسی قرار خواهیم داد. تا پایان این مطلب همراه ما باشید.

بیماری ام‌اس چیست؟

ام‌اس مخفف مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) می‌باشد. در بیماری ام‌اس سیستم عصبی مورد حمله سیستم ایمنی قرار می‌گیرد. سلول‌های عصبی ما پوششی به نام غلاف میلین نام دارند. غلاف میلین به انتقال پیام بین سلول‌های عصبی کمک می‌کند، در بیماری ام‌اس غلاف میلین توسط دستگاه ایمنی تخریب می‌‌گردد.

این تخریب ممکن است تخریب سطحی قابل ترمیم باشد یا تخریب کامل غلاف میلین. به‌همین دلیل بیماری ام‌اس، می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم را در بر گیرد و روند پیشرفت بیماری ام‌اس در هر بیمار، متفاوت باشد. در برخی از بیماران روند بیماری ام‌اس ثابت می­‌ماند و در برخی دیگر به‌ مرور زمان پیشرفت می­‌کند.

علائم بیماری ام‌اس چیست؟

همان‌طور که گفتیم بیماری ام‌اس علائم گسترده‌ای دارد و بسته به ناحیه‌ تخریب‌شده و میزان تخریب می‌تواند متغیر می‌باشد، به طوری‌که یک بیمار ام‌اس ممکن است فقط خستگی و بی‌حسی را تجربه کند و در یک بیمار دیگر، علائم تا اختلال جدی حرکتی پیش برود. شایع‌ترین نشانه‌ها و علائم بیماری ام‌اس شامل موارد زیر هستند:

• نشانه‌های مربوط به چشم مثل تاری دید و دوبینی
• سرگیجه، عدم تعادل و اختلال در راه رفتن
• اسپاسم عضلانی یا دردهای شدید و بی‌دلیل عضله
• بی‌حسی، خواب‌رفتگی و ضعف عضلات
• احساس خستگی
• تشنج، سردرد، ریزش مو، خارش
• اختلالات کارکرد جنسی، دستگاه گوارش و مثانه
• اختلالات احساسی، شناختی و حافظه
• افسردگی
• همچنین اختلالات با شیوع کم‌تر شامل اختلال در صحبت کردن و اختلال تنفسی

البته در نظر داشته باشید که این علائم باید مستمر اتفاق بیفتند و حداقل تا ۲۴ ساعت ادامه داشته باشند. در این صورت حتماً به پزشک مراجعه کنید. مشاهده‌ این نشانه‌ها صرفاً به معنی این نیست که صد درصد مبتلا به بیماری ام‌اس هستید. گاهی این علائم و نشانه‌ها در افراد سالم هم مشاهده می‌شود. بنابراین حتماً باید نشانه‌های بیماری ام‌اس را جدی بگیریم، اما خودمان نبریم و ندوزیم، بلکه بهترین کار این است به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنیم.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری ام‌اس هستند؟

به طور متوسط در ایران از هر 100 هزار نفر، ۲۰ الی ۶۰ نفر مبتلا به بیماری ام‌اس هستند. متاسفانه سن شایع ابتلا به بیماری ام‌اس بین 20-40 سال است، همچنین شیوع این بیماری در زنان 2-3 برابر مردان می‌باشد. با‌ وجود اینکه هنوز علت اصلی بیماری ام‌اس دقیقاً مشخص نیست، اما عواملی هستند که می‌توانند در شروع این بیماری موثر باشند. این فاکتورها عبارتند از:

• زمینه‌ ژنتیکی (مثلاً اگر یکی از اقوام درجه یک به بیماری ام‌اس مبتلا باشد، احتمال ابتلای فرد بیشتر می‌شود.)
• تولد و زندگی در بعضی مناطق جغرافیایی (در بعضی از مناطق جغرافیایی بیماری ام‌اس شایع‌تر است.)
• مواجهه با بعضی از میکروب‌ها و ویروس‌ها در زمان کودکی
• استرس یا خستگی بیش از حد جسمی و روحی
• پایین بودن سطح ویتامین D خون
• مصرف دخانیات
• مصرف بیش از حد نمک

تشخیص بیماری ام‌اس چگونه است؟

بیماری MS فقط باید توسط متخصصین مغز و اعصاب (نورولوژیست) تشخیص داده شود. با مراجعه به پزشک و با در میان گذاشتن نشانه‌های ام‌اس با او، توسط پزشک معاینه خواهیم شد و پزشک با درخواست آزمایش‌های تشخیصی تکمیلی از ما در تشخیص ام‌اس مطمئن خواهد شد. البته تشخیص این که علائم مربوط به بیماری ام‌اس است یا بیماری‌های دیگر گاهی سخت است و نیاز به آزمایش‌های مختلفی دارد. تشخیص قطعی گاهی ممکن است ماه‌ها طول بکشد که در این صورت، چاره‌‌ای جز صبور و پیگیری نیست.

بیماری ام‌اس چگونه درمان می‌شود؟

بعد از تشخیص بیماری ام‌اس باید به پزشک خود اعتماد کنیم و یک روند درمانی مستمر را زیر نظر او شروع کنیم. خوشبختانه در سال‌های اخیر داروهای درمان ام‌اس به طرز چشمگیری پیشرفت کرده‌اند و در صورت ابتلا به بیماری ام‌اس جای نگرانی وجود ندارد. برای درمان ام‌اس درمان‌های مختلفی با توجه به نوع بیماری وجود دارد. با پیشرفت علم در کنار داروهای تزریقی، داروهای خوراکی هم برای درمان ام‌اس به کار می‌روند که روند درمان را چه از نظر تمایل به مصرف و چه از نظر اثر­بخشی، موثرتر می‌‌کنند.

تغییر دادن سبک زندگی برای درمان بیماری ام‌اس تا‌ حدی کمک‌‌کننده است. تغییر سبک زندگی در کنار درمان‌های دارویی می‌تواند در کند شدن روند بیماری ام‌اس موثر باشد. پس در روند درمان ام‌اس می‌بایست این موارد باید رعایت شود:

• دوری از استرس و کار زیاد
• پرهیز از دخانیات
• ورزش سبک و منظمی که باعث خستگی‌ نشود.
• داشتن یک رژیم متعادل (رژیم متعادل، رژیمی است که چربی، پروتئین و کربوهیدرات آن متناسب باشد.)
• خوردن بیشتر مواد دارای آنتی‌اکسیدان مانند میوه و سبزیجات تازه
• حفظ متعادل سطح ویتامین D خون‌
• حفظ روحیه و اعتماد به پزشک معالج

توصیه‌های غذایی برای بیماران مبتلا به ام‌اس

تحقیقات نشان داده است که رژیم غذایی بر ماهیت این بیماری تأثیری ندارد، اما می‌تواند به برخی از چالش‌های شما کمک کند. در واقع سلامت کلی شما با یک رژیم غذایی صحیح، بهتر می‌شود. در این صورت شما نه تنها در کوتاه مدت احساس بهتر می‌‌کنید، بلکه پایه‌ای برای آینده سالم نیز خواهید داشت.

رژیم غذایی شما باید شامل موارد زیر باشد:

• انواع سبزیجات و میوه‌ها
• منابع پروتئین بدون چربی، مانند ماهی و مرغ بدون پوست
• غلات کامل و دیگر منابع فیبر
• آجیل
• حبوبات
• محصولات لبنی کم چرب
• آب مناسب و سایر مایعات

همچنین از خوردن غذاهای زیر اجتناب کنید:

• چربی‌های اشباع شده
• چربی ترانس
• گوشت قرمز
• غذاها و نوشیدنی هایی با قند بالا
• مواد غذایی با سدیم بالا
• غذاهای بسیار فرآوری شده

کنترل غذایی می‌تواند به شما در حفظ وزن سالم نیز کمک کند.

با توجه به مطالب ذکر شده می‌توان گفت، بیماری ام‌اس ممکن است توانایی­‌ها را محدود کند و ما را از داشتن یک زندگی طبیعی دور نماید. پس بهترین کار این است که به نشانه‌های ام‌اس حساس باشیم و در صورت مشاهده‌ هر کدام از آن‌ها حتماً موارد زیر را رعایت کنیم:

• هرچه زودتر به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنیم.
• درمان مناسب را هرچه زودتر زیر نظر مستقیم پزشک معالج شروع کنیم.
• درمان را تاجایی که لازم است ادامه دهیم.