آسیب مغزی (Brain injury) نوعی آسیب است که در مغز رخ می‌دهد و مهارت‌های گفتار و زبان فرد به سبب یک آسیب مغزی تحت تاثیر قرار می‌گیرند. چندین نوع مختلف از صدمات مغزی آسیب‌زا وجود دارد اما همه آنها در دو دسته کلی قرار می‌گیرند:
صدمات بسته به ضربات سختی که به سر وارد شده و به مغز آسیب می‌رسانند بدون اینکه مستقیماً با آن تماس داشته باشند، اطلاق می‌شود. نوع صدمات مغزی آسیب‌زا وجود دارند که حتی ممکن است مستقیماً ناشی از ضربه نباشد بلکه ممکن است ناشی از امواج شوک مانند انفجار یا لرزش باشد، مانند سندروم نوزاد لرزان.
شیوع صدمات مغزی نافذ کمتر از صدمات سر بسته می‌باشد و این صدمات مشخص‌تر و سرراست‌تر هستند. در صدمات مغزی نافذ چیزی یا شی‌ای وارد جمجمه می‌شود و مستقیماً به بافت مغز آسیب می‌رساند.
صدمات سر پیچیده تر بسیار پیچیده هستند و نمودهای مختلفی (الگوهای علائم و نشانه ها) دارند. موارد زیر به انواع مختلف صدمات مغزی آسیب‌زای بسته اشاره می‌کند:
ضربه مغزی رایج‌ترین نوع صدمات مغزی آسیب‌زا می‌باشد. در مورد چگونگی عملکرد ضربه مغزی چیز زیادی معلوم نیست. با وجود اینکه ضربات مغزی معمولاً جزئی تلقی می‌شوند، اما داشتن چندین مورد ضربه مغزی با افزایش شانس اختلالات نورولوژیک در سالهای بعد عمر همراه می‌باشد.
احتمال ضربه مغزی در گروهی از افراد بیشتر است مانند سالمندانی که مشکل حفظ تعادل دارند و یا ورزشکاران به ویژه ورزش‌های مبارزه‌ای یا ورزش‌هایی مانند فوتبال یا موتورسوارانی که از کلاه ایمنی استفاده نمی‌کنند.
چنانچه پس از وارد شدن ضربه به سرتان تا چند روز پس از ضربه احساس درد داشتید و یا حالاتی مانند سرگیجه، لمس شدن عضلات، گزگز انگشتان، سیاهی چشم یا تاری دید را تجربه کردید حتماً به پزشک خود مراجعه کنید.
خونریزی اطراف مغز کشنده‌ترین نوع صدمات مغزی آسیب‌زا می‌باشد. هماتوم اپیدورال هنگامی رخ می‌دهد که خون بین پوشش سخت مغز و جمجمه جمع می‌شود و به سرعت بر مغز فشار وارد می‌کند. در ابتدا، به علت روشی که قربانیان هماتوم اپیدورال پاسخ میدهند، ممکن است تشخیص تفاوت بین هماتوم اپیدورال با ضربه مغزی بسیار سخت باشد.
هماتوم سابدورال با هماتوم اپیدورال بسیار مشابه است اما در بیشتر موارد باعث مشکلات عصبی قابل توجهی نمی‌شود. در این حالت، خون خیلی آرام به زیر پوشش سخت مغز رسوخ می‌کند و زمان بیشتری لازم است تا به مغز فشار وارد آورد. هماتوم سابدورال در افرادی شایع‌تر است که داروهای رقیق کننده خون و یا الکل استفاده می‌کنند.
آنوریسم مغزی یک رگ خونی ضعیف در مغز می‌باشد که ممکن است به طور غیر منتظره‌ای پاره شود. آنوریسم مغزی ممکن است در مواقع استرس یا با آسیب دیدگی‌های سر دچار پارگی شود اما اغلب روشی برای تعیین علت پارگی آنوریسم وجود ندارد. هنگامی که آنوریسم به خودی خود دچار پارگی می‌شود، سکته مغزی نامیده می‌شود. تفاوت‌ها در نشانه‌ها و علائم هر نوع از صدمات مغزی آسیب‌زا بسیار ظریف است و می‌توان گفت تشخیص این انواع بدون تجهیزات تخصصی تقریباً غیر‌ممکن است. همچنین کمک‌های اولیه تقریباً برای همه انواع صدمات مغزی آسیب‌زا یکسان می‌باشد.
آسیب‌های مغزی به دلایل مختلفی ممکن است بروز کنند. در برخی از موارد نیز ممکن است چندین عامل به همراه هم منجر به آسیب مغزی شوند. در ادامه به دلایل بروز آسیب‌های مغزی می‌پردازیم:
همانطور که پیش‌تر نیز به آن اشاره کردیم، در برخی موارد ممکن است دلایل آسیب مغزی، غیر ضربه‌ای باشند، به عنوان مثال موارد زیر می‌توانند نمونه‌هایی از آسیب‌های مغزی غیر ضربه‌ای باشند؛
هنگام تشخیص آسیب‌های مغزی، پزشک ابتدا علائم فرد و اتفاقاتی که منجر به آسیب آنها شده است را در نظر می‌گیرد. مثلاً ممکن است بپرسد که آیا فرد برای مدت زمانی هوشیاری خود را از دست داده است؟ البته شاید لازم باشد این سوال را همراه بیمار که حین آسیب مغزی همراه او بوده است، پاسخ دهد.
همچنین برای تشخیص آسیب مغزی ممکن است تغییرات ایجاد شده در رفتار فرد نسبت به رفتار معمول او و هنگامی که فرد در حال صحبت و پاسخ به دیگران است، در نظر گرفته شوند. پزشکان همچنین انواع دیگری از آزمایش‌ها را برای تعیین میزان آسیب دیدگی مغز انجام میدهند. نمونه‌هایی از این تست‌ها شامل موارد زیر می‌‌باشند:
علاوه بر موارد ذکر شده دلایل احتمالی زیادی برای آسیب مغزی وجود دارد. همچنین ممکن است بسته به علائم و نوع آسیب، فرد به انجام سایر آزما‌‌یش‌های موجود نیاز داشته باشد.
بهترین راه‌هایی که در تقویت مغز می‌توانند موثر باشند عبارتند از؛ گوش دادن به موسیقی، کاهش استرس، خواب کافی، ورزش کردن، انجام پازل‌های فکری، پیروی کردن از رژیم غذایی سالم و وقت گذراندن در طبیعت.
براساس مطالعات انجام شده بین فعالیت جسمانی و افزایش قدرت پردازش مغز یک رابطه مستقیم وجود دارد. علاوه بر این مصرف آب نیز نقش مهمی در افزایش سلامت مغز دارد. عملکرد متابولیک با هیدارته نگه داشتن بدن تنظیم می‌شود و انرژی به صورت متعادل در سراسر سلول‌ها و سیستم‌های بدن توزیع می‌گردد و در نتیجه مغز عملکرد بهتری خواهد داشت.
همچنین محققان معتقدند مصرف بعضی مواد غذایی نظیر شکلات تلخ، موز، گردو، اسفناج و زردچوبه به میزان قابل توجهی در بهبود عملکرد مغز افراد موثر هستند.
