اعتیاد جسمی
اعتیاد جسمی در واقع پاسخ فیزیولوژیک بدن نسبت به ورود و تاثیر مواد جدید به بدن است که به طور معمول با پدیدیپه تطبیقپذیری بروز میکند، یعنی به علت افزایش تعداد گیرندههای عصبی و کاهش میانجیهای عصبی موجود در سیستم عصبی مرکزی نیاز فرد مصرفکننده هر روز بیشتر میشود. بنابراین در صورت ترک اعتیاد، فرد با بیخوابی، پرخوابی، خماری و درد روبهرو میشود. لازم به ذکر است که طول دوره ترک اعتیاد جسمی بسیار کوتاهتر از اعتیاد روانی میباشد.
اعتیاد روانی
ان نوع اعتیاد ناشی از لذت و سرخوشهای مصرف مواد مخدر میباشد. در اعتیاد روانی به واسطه بر هم ریختن نظم ترشح میانجیهای عصبی، فرد دچار آسیبها یا تناقضات روحی میشود. به عنوان مثال، ماده مخدر متامفتامین ( مخدر شیشه) موجب افزایش ترشح دوپامین در مغز و سبب ایجاد تحریکی و سرخوشی و تمرکز میشود. از این رو پس از قطع مصرف با کاهش سطح دوپامین فرد دچار خواب آلودگی، افسردگی و عدم تمرکز و … میشود.
زمان بسیار طولانیتری نیاز است تا این میانجیهای عصبی به حالت طبیعی بازگردند و حتی برخی معتقدند بازگشت ندارد. در نتیجه اعتیاد روانی بسیار مهلکتر است و باعث لغزش بسیاری از مصرفکنندگان سابق حتی با طول دورههای چندین سال شده است.
آشنایی
فرد در این مرحله از راههای مختلفی ( مثلاً از طریق دوستان) با مواد مخدر و نحوه استعمال آن آشنا میشود.
شک و تردید
در این مرحله، فرد تمام تلاش خود را میکند تا با میل خود با اعتیاد مبارزه کند.
اعتیاد واقعی
در این مرحله فرد به طور واقعی دچار اعتیاد میشود و برای رسیدن به حالت نشئگی، هر بار بر میزان مصرف خود میافزاید. در جهان پیرامون ما، غیر از اعتیاد به مواد مخدر، انواع دیگر اعتیاد نیز دیده میشود. اعتیادهایی که به وجود مواد مخدر نیازی نیست و بر پایههای دیگر استوار هستند. اما باز هم اعتیاد محسوب میشوند و لازم است حتما شناخته شده و درمان شوند.
حتماً شنیده و یا دیدهاید افرادی هستند که غم و ناراحتی و حتی افسردگی خود را با خرید کردن زیاده از حد پنهان میکنند. خرید کردن برای افسردگیها و سرخوردگیهای این افراد درمان یا راهحل محسوب نمیشود. این افراد بدون اختیار به مرور زمان مجبور میشوند میزان آن را بالاتر ببرند. به این صورت که ناچار میشوند بیشتر وقت خود را برای خریدهای غیرضروری بگذارند و خود را مشغول کاری کنند که جز ضرر زئدن به اقتصاد خانواده هیچ نتیجهای ندارد.
این دسته از افراد هر روز خیابانها، فروشگاهها و مراکز خرید را زیر و رو میکنند و تا جایی که میتوانند خرید میکنند. غافل از اینکه این همه خرید هرگز نمیتواند روح و روان آنها را آرام کند. آنها هر روز بیمارتر، افسردهتر و دلتنگتر شده و حتی منزل آنها نیز هر روز انباشتهتر و نامرتبتر میشود.
اعتیاد مسلماً با اعتیادی همچون اعتیاد به الکل بسیار متفاوت میباشد. افراد دچار اعتیاد به کار، تمام ساعات و کل روز خود را صرف کار میکنند و به این ترتیب با دلیل موجهی از اطرافیان خصوصاً افراد خانواده خود غافل میشوند. در واقع میتوان گفت اعتیاد به کار، برای آنها اقدامی موثر برای فاصله گرفتن میباشد.
فردی که به کار اعتیاد دارد سرمایهگذاری سنگینی در کارش میکند و نشان میدهد که کار برای او خیلی جدی است و او هم در کارش بسیار جدی میباشد. به همین خاطر باید از جانب دیگران کاملاً جدی گرفته شود، اما در حقیقت کار پوششی است برای فرار از مسئولیتهایی که او نمیتواند و نمیخواهد با آنها روبهرو شود.
برای چنین افرادی کار بیشتر جنبه پناهگاهی دارد تا از مسئولیتها و نقشهایی که در قبال دیگران دارند به دلایل به ظاهر موجهی فاصله بگیرند.
دلایلی وجود دارند که نشان میدهند تماشای تلویزیون و استفاده از فضای مجازی هم از نشانههای یک فرد دارای اعتیاد است. به این صورت که اگر معتاد به تلویزیون و یا معتاد به استفاده از فضای مجازی را از آنها محروم کنیم، نشانههای محرومیت ظاهر میشود.
در یک بررسی مشخص شد که همانند هروئین، وقتی اشخاص بسیار معتاد به تماشای تلویزیون و فضای مجازی، از آن محروم شدند، آثار محرومیت نظیرپرخاشگری، اضطراب، افسردگی، ناتوانی در کنار آمدن با اوقات بیکاری و احساس گناه، 5 تا 7 روز بعد به شدت در آنها پدیدار شد.
برخی افراد نیز هستند که به شدت به مواد اسیدی اعتیاد دارند، اعتیاد به موادی که شما استنشاق میکنید نظیر چسب، ذرات معلق در هوا، بنزین و یا سوخت سبکتر که به شما احساس مسمومیت میدهد، میتواند بسیار کشنده باشد.
افراد بسیاری هستند که به مصرف یک ماده یا پرداختن به فعالیتی خاص عادت میکنند، اما از این لحاظ به آنها آسیبی وارد نمیشود. چون میتوانند هر زمان که اراده کنند، مصرف یک ماده اعیتادآور یا پرداختن به یک فعالیت خاص را متوقف نمایند. آنچه اعتیاد را از عادت متمایز میکند این است که افراد مصرف ماده موردنظر و یا رفتار خاص را با وجود پیامدهای منفی آن که کاملاً قابل پیشبینی هستند، همچنان ادامه دهد.
اما عادت چیست؟! عادت همان داشتن انتخاب همراه است، یعنی فردی که به مصرف یک ماده و یا پرداختن به فعالیتی عادت کرده است و میتواند هر زمان که اراده کند دست از عادت خود بردارد. در حالیکه اعتیاد با مسائل جسمی و روانی همراه میباشد. افراد مبتلا به بیماری اعتیاد اراده خود را از دست میدهند و علیرغم آگاهی از پیامدهای زیانبار مواد مخدر و یا رفتارهای اعتیاد آور، همچنان به آن ادامه میدهند.