بیخوابی با عدم توانایی در به‌دست آوردن خواب کافی و داشتن احساس خستگی مفرط، به وجود می‌آید. در اختلال بیخوابی فرد ممکن است به سختی به خواب برود و یا نتواند خواب خود را ادامه دهد و یا امکان دارد خیلی زودتر از حالت عادی بیدار شود. معمولاً گزارش شده است که خواب سخت، باکیفیت پایین، بدون حس سرحالی و سبک می‌باشد. در نتیجه افرادی که دچار اختلال بیخوابی هستند از علائم روزانه مانند کاهش دقت، کج‌خلقی و کم شدن انرژی رنج می‌برند.
خوشبختانه، برای اختلال بیخوابی گزینه‌های درمانی مؤثر از استفاده موقت از قرص‌های خواب گرفته تا درمان شناختی-رفتاری (CBT)، وجود دارد.
در اختلال بیخوابی، مشکلات خواب حداقل سه شب در هفته و برای بیشتر از سه ماه رخ می‌دهند. بیخوابی بر عملکرد روزانه تأثیر منفی خواهد گذاشت و یکی یا بعضی از علائم زیر را در بر خواهد داشت:
علاوه بر علائم بالا، اختلالات خلقی همچون اضطراب و افسردگی در بیخوابی رایج می‌باشد. افسردگی ممکن است با بیداری‌های زودهنگام صبح و مشکل بازگشت به خواب باشد. اضطراب نیز ممکن است شب هنگام ذهن شما را مشغول کند، به این صورت که نگرانی تمام وجود شما را وقتی که سعی بر خوابیدن دارید، در بر می‌گیرد. حتی وقتی خوابیدن دشوار می‌شود، ممکن است اضظراب شما بیشتر شده و اوضاع را وخیم‌تر کند.
همچنین بیخوابی ممکن است بر سطح سروتونین و عملکرد قدامی مغز تأثیر بگذارد. لوب پیشانی مغز عهده‌‌دار اجرای عملکردهای مختلف می‌باشد که در انتخاب‌های منطقی و تعاملات مناسب اجتماعی نقش بسیار مهمی دارند. اختلال بیخوابی میتواند تا حدی باشد که توانایی سرکوب کردن افکار کشنده یا انگیزه برای کشتن خود، از بین برود. طبق مطالعات انجام شده، خطر خودکشی بین بیماران مبتلا به بیخوابی ممکن است دو برابر باشد.
متخصصان علت بیخوابی را مربوط به عواملی همچون مستعد بودن، محرک‌ها، تداوم بخشیدن می‌دانند.
هر شخصی پتانسیل وجود اختلالات بیخوابی که منجر به بیخوابی می‌شود را دارد که به این موضوع مستعد بودن یا در آستانه بودن، گفته می‌شود. آستانه ایجاد اختلال بیخوابی در هر فرد متفاوت می‌باشد.
شاید باورتان نشود اما افرادی وجود دارند که به ندرت یا هرگز دچار اختلال در خواب نمی‌شوند، در حالی‌که برخی افراد ممکن است بدشانس باشند و به آسانی مستعد ابتلا به بیخوابی باشند. این احتمال به عوامل ژنتیکی (بیخوابی گاهی اوقات پیشینه خانوادگی دارد)، سن، جنسیت (اکثرا در خانم‌ها)، مصرف دارو و سایر شرایط پزشکی و روان‌پزشکی (به عنوان مثال افسردگی، اضطراب یا اختلال درد مزمن مانند میگرن و فیبرومیلاژیا)، نیز بستگی دارد.
همچنین اختلال بیخوابی ممکن است تا حد یک سیگنال هشدار دهنده رشد کند. این موضوع به سیستم عصبی سمپاتیک مربوط است که وظیفه پاسخ به واکنش “ستیز و گریز” را به عهده دارد. ممکن است در برخی افراد، حس اعصاب سمپاتیک افزایش یابد، به این معنی که آنها به تهدیدهای خارجی زودتر پاسخ می‌دهند که این سیگنال‌ها میتواند شما را در طول شب بیدار نگه دارد. برخی این موضوع را “خسته اما با حس عجیب” توصیف می‌کنند.
حتی با وجود اینکه شما مستعد به بیخوابی باشید، باید این حس در شما ایجاد و تحریک شده باشد، این تحریکات عوامل تسریع کننده و محرک نام دارند. نمونه‌هایی از این عوامل عبارتند از:
به خاطر داشته باشید که وقتی این عوامل حذف شوند، بیخوابی کاهش می‌یابد. اگرچه به دلیل تغییرات در زندگی، میتواند دائمی باشد.
مورد نهایی که اختلال در خوابیدن را به بیخوابی مزمن تبدیل می‌کند، عامل تداوم بخشیدن و ماندگاری است. این فاکتورها با درنظر گرفتن این مثال قابل درک می‌باشد.
تصور کنید شما در طول شب چند ساعت بیدار مانده‌‌‌اید که اتفاق شایع در بیماری بیخوابی می‌باشد. می‌دانید که به هشت ساعت خواب نیاز دارید که با بیدار ماندن این زمان مختل می‌شود. برای جبران این زمان تصمیم می‌گیرید که دو ساعت زودتر به تخت‌خواب بروید. این ممکن است تا حدی کمک کند، حالا که شما زمان زودتری به تخت‌خواب می‌روید میتواند به خواب شما کمک کند. اما وقتی که شما در طول شب بیدار می‌مانید، ناامیدی و خستگی، بیخوابی اولیه شما را پیچیده‌تر می‌کند.
در آخر گزینه‌های مختلفی وجود دارد که ممکن است بیخوابی شما را تدوام بخشد. بعضی افراد به خاطر خواب‌آلودگی تصمیم می‌گیرند فعالیت‌های روزانه خود را محدود کنند. این کار ممکن است فعالیت بدنی شما را کاهش دهد، اما از آنجا که ورزش نمی‌کنید، ممکن است کمتر خسته شوید و قادر به خوابیدن نباشید.
از طرفی دیگر، شما ممکن است وقتی در رختخواب هستید، بیشتر وقت بیداری خود را صرف کار کردن با کامپیوتر کنید. نور ناشی از مانیتور و کار کردن ممکن است عدم توانایی در خوابیدن را بدتر کند، و یا ممکن است در طول روز چرت کوتاهی داشته باشید که باعث کاهش چرخه خواب شما و توانایی خوابیدن در شب می‌شود. باید در نظر داشت که وجود عوامل تداوم بخش، نبرد شما با بیخوابی را طولانی‌تر می‌کند.
درمان اختلالات خواب می تواند بسته به نوع و علت زمینه‌‌ای آنها متفاوت باشد. با این وجود، عموماً درمان بیخوابی شامل ترکیبی از درمانهای پزشکی و تغییرات سبک زندگی می‌باشد.
درمانهای دارویی و پزشکی برای رفع اختلال بیخوابی ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:
در نظر داشته باشید که اصلاح و تغییر دادن سبک زندگی، مخصوصاً اگر با درمانهای پزشکی همراه باشد، میتواند کیفیت خواب شما را تا حد زیادی بهبود بخشد. برای تغییر دادن سبک زندگی خود جهت درمان بیخوابی بهتر است موارد زیر را انجام دهید:
همچنین خوابیدن و بیدار شدن در یک زمان مشخص در هر روز نیز میتواند کیفیت خواب شما را به طور چشمگیری افزایش دهد. گرچه ممکن است وسوسه شوید که در تعطیلات بیشتر بخوابید، اما بهتر است بدانید که خواب بیشتر در روزهای تعطیل، به خواب رفتن و بیدار شدن شما را در طول هفته مشکل‌تر می‌کند.
بنابراین تا جایی که می‌توانید سعی کنید اختلال بیخوابی خود را با توجه به مطالب ذکر شده و عمل کردن به آنها بهبود بخشید. اما در بعضی موارد اثرات اختلالات خواب میتواند آنقدر آزار دهنده باشد که شما احتمالاً به دنبال تسکین فوری باشید. متاسفانه، حل موارد طولانی مدت میتواند بیشتر هم طول بکشد. با وجود این، اگر شما به برنامه درمانی خود پایبند مانده و به طور منظم با پزشک‌تان در ارتباط باشید، در نهایت می توانید بهترین راه را برای خواب بهتر پیدا کنید.
مشاورین متخصص و باتجربه ما در نیاوران کلینیک به شما در بهبود هر چه سریع‌تر اختلال بیخوابی و دیگر مشکلات به وجود آمده کمک خواهند کرد.
