اختلال شخصیت خودشیفته، یکی از انواع اختلالات شخصیتی می‌باشد، از مشخصات اختلال شخصیت خودشیفته این است که این‌گونه افراد تصویری اغراق‌آمیز و تحریف شده از خود در ذهن دارند و ضمن داشتن احساس کاذب اعتماد به نفس و مهم دانستن خود، توجه و تحسین بیش از حد از دیگران انتظار دارند. در حالی که این افراد نسبت به دیگران احساس توجه و همدلی خاصی ندارند و از آشفتگی در روابط رنج می‌برند.
جالب است بدانید پشت نقاب اعتماد به نفس بیش از حد افراد خودشیفته، یک عزت‌نفس شکننده و آسیب پذیر وجود دارد که در برابر کوچک‌ترین انتقادی می‌شکنند. اختلال شخصیت خودشیفته، در حیطه‌های مختلف زندگی از جمله روابط عاطفی، کار، تحصیل و یا امور اقتصادی، سبب یروز مشکلاتی نیز می‌شود.
همچنین افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته، درصورت عدم دریافت آن میزان محبت و توجهی که خود را لایق آن می‌دانند، مأیوس و ناراحت می‌شوند. آنها ممکن است به این نتیجه برسند که روابطشان با دیگران، دیگر رضایت بخش نیست؛ اگرچه افراد نیز از بودن در کنار آنها لذت نمی‌برند.
علائم اختلال شخصیت خودشیفته
علائم و نشانه‌های اختلال شخصیت خودشیفته در افراد مختلف، متفاوت می‌باشد، از جمله این علائم عبارتند از:
- احساس خودبزرگ بینی بیش از حد
- خود را بیش از اندازه محق تعریف و تمجید مداوم از طرف دیگران دانستن
- انتظار برتری داشتن نسبت به دیگران، حتی بدون دستیابی به هیچ موفقیت خاصی
- اغراق در دستاوردها و استعدادها
- خیال پردازی در مورد موفقیت، قدرت، هوش، زیبایی و یا همسر ایده‌آل
- داشتن این تفکر که تنها باید با افراد خاص و هم شان خود در ارتباط باشند
- مجال ندادن به دیگران برای صحبت در حین مکالمات، یا تحقیر دیگران
- همیشه به دنبال جلب توجه و پیروی بی‌چون و چرای دیگران در برابر خواسته‌های خود بودن
- سوء استفاده کردن از لطف دیگران به نفع کارهای خود
- نمی‌توانند و یا نمی‌خواهند که نیازها و احساسات دیگران را هم در نظر بگیرند
- به دیگران حسادت می کنند و بر این باورند که دیگران نیز به آنها حسادت می‌کنند
- با غرور و تکبر رفتار می‌کنند و متکبر، از خودراضی و پرمدعا به نظر می‌رسند
- اصرار دارند تا از هر چیزی بهترینش را داشته باشند، مثلاٌ بهترین ماشین و شغل
- در عین حال، این افراد در برخورد با هر چیزی که تحت عنوان انتقاد مطرح می شود، مشکل دارند
- وقتی رفتاری در شأن خود نبینند، عصبانی و یا بی حوصله می‌شوند
- برای اینکه خود را برتر از دیگران نشان دهند، با خشم و یا تحقیر نسبت به دیگران رفتار می‌کنند و سعی می‌کنند آنها را کوچک جلوه دهند
- در کنترل احساسات و رفتار خود دچار مشکل می‌شوند
- در رابطه با استرس و پذیرش تغییر، دچار مشکلات اساسی هستند
- ممکن است از اینکه از حد کمال خود افول کنند، احساس افسردگی و بی هدفی کنند
- احساس درونی ناامنی، شرمندگی، آسیب‌پذیری و تحقیر را تجربه می‌کنند
عوامل ایجادکننده اختلال شخصیت خودشیفته
تاکنون به طور دقیق مشخص نشده است که چه عواملی موجب بروز اختلال شخصیت خودشیفته می‌شود. مانند بسیاری از مشکلات روانشناختی دیگر، علل بروز این اختلال نیز پیچیده هستند.
با این وجود تحقیقات نشان داده است که بروز اختلال شخصیت خودشیفته، ممکن است به موارد زیر ارتباط داشته باشد:
- محیط (ستایش یا انتقادهای بیش از حد از کودک از سوی پدر و مادر، ممکن است تجربه تلخی برای کودک رقم بزند که باعث بروز ویژگی‌های این اختلال گردند)
- ژنتیک
- ویژگی‌های شخصیتی و خلق و خو
- نوروبیولوژی (دلایل عصب زیست شناسی)
مشکلات ناشی از اختلال شخصیت خودشیفته
اختلال شخصیت خودشیفته و اتفاقات دیگری که همراه با آن اختلال رخ می‌دهند، باعث ایجاد مشکلاتی در افراد می‌شوند که ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- بروز مشکلات در روابط عاطفی
- بروز مشکلات در زمینه کار یا تحصیل
- افسردگی و اضطراب
- ایجاد مشکلات جسمی
- سو مصرف مواد مخدر یا الکل
- داشتن افکار خودکشی و یا اقدام به خودکشی
تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته
برخی ویژگی‌های اختلال شخصیت خودشیفته، مشابه انواع دیگر اختلالات شخصیت می‌باشند. به همین دلیل ممکن است افراد به صورت هم‌‌زمان مبتلا به چند نوع اختلال باشند که این موضوع تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته را کاملاً دشوار می‌کند.
برای تشخیص گذاری قطعی اختلال شخصیت خود شیفته، ابتدا درمانگر با فرد موردنظر مصاحبه‌ای انجام می‌دهد و سوالاتی پیرامون موقعیت کنونی او در حیطه‌های کار، زندگی و روابط بین فردی و همچنین از تاریخچه رشدی وی می‌پرسد. این ارزیابی روانی ممکن است همراه با پرکردن تعدای پرسشنامه نیز باشد.
پس از بررسی‌های لازم و کسب اطلاعات جامع، تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته توسط متخصص و براساس معیارهای موجود در کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شده است، صورت می‌گیرد.
پیشگیری از ابتلا به اختلال شخصیت خودشیفته
همانطور که گفتیم علت دقیق به وجودآورنده اختلال شخصیت خودشیفته نامعلوم است، و راه قطعی نیز برای پیشگیری از بروز این اختلال وجود ندارد.
با این حال، انجام کارهای زیر ممکن است کمک‌کننده باشند:
- به محض این که متوجه علائم بروز مشکلات روانی در کودک شدید، روند درمان را برای او شروع کنید.
- سعی کنید به صورت خانوادگی، در کلاس‌های مهارت آموزی شرکت کنید تا روش‌های صحیح برای برقراری ارتباط و یا مقابله با مشکلات و پریشانی‌های روانشناختی را یاد بگیرید.
- در کلاس‌های آموزش والدین و فرزندپروری شرکت کنید و در صورت نیاز از راهنمایی‌های روانشناس و یا مددکار اجتماعی بهرمند شوید.
درمان اختلال شخصیت خودشیفته
معمولاٌ درمان اختلال شخصیت خودشیفته، از طریق روان‌درمانی صورت می‌گیرد. اما اگر دچار سایر اختلال‌های حوزه سلامت روان باشید، ممکن است داروهایی نیز تجویز شوند.
درمان اختلال شخصیت خودشیفته از طریق روان‌درمانی می‌تواند کمک کند تا:
- با تمرین همدلی، با دیگران روابط بهتری برقرار کنید؛ روابطی که صمیمی‌تر و لذت بخش‌تر هستند.
- درک بهتری از علل احساسات خود و آن چیزی که باعث بروز حس رقابت و یا بی‌اعتمادی نسبت به دیگران و شاید تحقیر خود و دیگران می‌شود، داشته باشید.
- حوزه‌های تغییر، جهت کمک به فرد در پذیرش مسئولیت و یادگیری را شناسایی کنید.
- شایستگی‌ها و توانایی‌هایی که می‌تواند در پذیرش انتقادات و اشتباهات به شما کمک کند را شناسایی و درک نمایید.
- در درک و کنترل بهتر احساسات خود و دیگران توانایی لازم را داشته باشید.
- مشکلات مربوط به اعتماد به نفس بیش از حد را بشناسید و با آنها روبه‌رو شوید.
- اهداف و شرایط ایده‌آل دست نیافتنی را رها کرده و آنچه که قابل دستیابی و ممکن است را بپذیرید.
روان درمانی، هم می‌تواند کوتاه‌مدت باشد و به شما در مدیریت استرس و یا بحران کمک نماید و هم می‌تواند به صورت مداوم و بلندمدت به شما و حفظ اهداف تان کمک کند. همچنین خانواده درمانی و حضور اعضای خانواده در جلسات نیز، می‌تواند به روند درمان فرد مبتلا به اختلال شخصیت خود شیفته کمک کند.
دارودرمانی
برای درمان اختلال شخصیت خود شیفته هیچ دارویی به طور خاص، وجود ندارد. با این حال در صورت بروز علائم افسردگی و یا اضطراب، می توانید تحت نظر و تشخیص روانپزشک خود از داروهای ضد افسردگی و ضداضطراب استفاده کنید.
اگر در خود و یا اطرافیان‌تان یک یا تعدادی از علائم این اختلال را مشاهده کردید، توصیه می‌کنیم حتماً به یک روانپزشک و یا یک متخصص سلامت روان قابل اعتماد مراجعه کنید. زیرا دریافت یک روش درمانی مناسب، می‌تواند به شما کمک کند تا زندگی خود را به مراتب سالم‌تر و لذت بخش‌تر نمایید.
